یکی از متداول‌ترین سوال‌هایی که هر روزه از روانپزشکان در زمینه استرس پرسیده می‌شود، این است که چطور یک بار برای همیشه استرس را از زندگی خود دور کنیم؟ و این که آیا استرس می‌تواند راهی برای دستیابی به موفقیت باشد؟ اما بسیاری از این افراد با شنیدن جواب، بسیار شوکه می‌شوند!
اگر دائما به خلاص شدن از شر استرس فکر می‌کنید، باید با 2 حقیقت رو‌به‌رو شوید:
- اول این که، زندگی بدون استرس یک افسانه خیالی است؛ پس این فکر را از سر خود بیرون کنید. زندگی، چرخه‌ای بی‌پایان از انگیزه و تحرک است که دائما شما را از حالت تعادل خارج می‌کند. فقط با رفتن از این دنیا، می‌توانید استرس را از خود دور کنید!
- دوم این که، با درک و مهار استرس، می‌توانید از آن به عنوان یک راهنمای قدرتمند در زمینه پیشرفت استفاده کنید. وقتی امکان این را دارید که از وجود استرس بهره ببرید، چرا باید سعی کنید که از شر آن خلاص شوید؟
در این مقاله از استارتاپت سعی داریم نشان دهیم چطور می‌توانید از استرس برای دستیابی به موفقیت استفاده کنید.
طیف گسترده استرس
کلید اصلی تسلط بر استرس این است که از میان انواع مختلف آن که شامل استرس خوب، استرس سمی و استرس قابل تحمل است؛ نوع استرس خود را شناسایی کرده و آن را به صورت جزئی و زیرکانه مورد بررسی قرار دهید. چرا که وقتی صحبت از استرس به میان می‌آید، ادراک و احساس ما از داستان‌هایی که بارها در مورد موضوعی شنیده‌ایم؛ اهمیت زیادی پیدا می‌کنند و روی عملکرد ما تأثیر می‌گذارند. نوع نگرش ما نسبت به نتیجه این داستان‌ها، فرصت تغییر یا حس تهدید به شکست را در ما ایجاد می‌کند.
اتفاقاتی که در آینده قرار است برای شما رخ دهند، باعث ایجاد استرس نمی‌شوند بلکه طرز فکر شما در مورد موضوعاتی که قرار است برایتان اتفاق بیفتد، ایجاد استرس می‌کند. قدرت درک ما از داستان‌هایی که در این خصوص می‌شنویم، به یک نگاه ذره‌بینی تبدیل می‌شود که به استرس‌های ما سمت و سو می‌بخشد و می‌تواند باری مثبت یا منفی در بر داشته باشد.
- استرس سمی یک نوع استرس مضر است که باعث فعال‌سازی جنگ یا گریز (Fight or Flight) در بدن شما است. در واقع همان واکنش فیزیولوژیکی آدم‌ها و جانوارن در پاسخ به ادراکشان نسبت به موقعیت‌های خطرناک است. اگر این نوع استرس دست نخورده باقی بماند و در وجود شما به کار خود ادامه دهد؛ تبدیل به استرسی بسیار کشنده خواهد شد.
- استرس خوب، نجات بخش و تقویت کننده زندگی است و به شما کمک می‌کند تا با فوریت‌های زندگی رو‌به‌رو شوید، از یک امتحان پیروزمندانه عبور کنید، در یک رابطه جدید احساس هیجان کنید یا حتی بتوانید سخنوری فوق‌العاده‌ای داشته باشید. تحقیقات، اثرات مثبت این نوع استرس را نشان داده است و ثابت کرده که همه استرس‌ها بد نیستند و برخی از آن‌ها تا چه اندازه می‌توانند نقش مؤثری در زندگی ما داشته باشند.
- استرس قابل تحمل، حد واسط استرس خوب و استرس سمی است که بسیار شبیه به استرس بد است و احساس ناخوشایندی در فرد ایجاد می‌کند؛ مگر آن که توسط فاکتورهای حفاظتی تعدیل شده و تسکین داده شود. نظر برخی از شاعران و فیلسوف‌ها که می‌گویند: «مانع در یک مسیر، تبدیل به مسیر می‌شود.» یا «چیزی که ما را نکشد، ما را قوی‌تر می‌کند.»؛ کاملا حاکی از اعتقاد آن‌ها به اثر مطلوب استرس قابل تحمل، در دستیابی به موفقیت است.
استرس قابل تحمل می‌تواند کمک بزرگی در زمینه رشد و تکامل زندگی فردی ما باشد و این امکان را بدهد که دنیا را از نگاهی دیگر دیده و معنای آن را بهتر درک کنیم. به این ترتیب می‌توانیم خوب و بد را تشخیص دهیم و از دل شرایط سخت، راه حل‌های مفید را بیرون بکشیم. ما به کمک داستان‌ها و روایت‌های خود و استفاده از نکات مراقبتی در این شرایط، می‌توانیم استرس سمی را به استرس قابل تحمل تبدیل کنیم.
دستیابی به استرس خوب و مراقبت در برابر استرس سمی
متخصصان زیادی در زمینه مدیریت استرس وجود دارند که به افراد برای رسیدن به اهداف خود و عبور از استرس‌های سمی، کمک می‌کنند. دکتر مایکل جرویس، روانشناس برجسته‌ای است که به تعداد زیادی از ورزشکاران کمک کرده تا با به کارگیری استراتژی‌‌های لازم، عملکرد بهتری داشته باشند. این افراد یاد گرفته اند که چگونه تحت فشار‌های سنگین به رشد و شکوفایی برسند و از استرس خود برای دستیابی به موفقیت استفاده کنند.
طبق گفته جرویس، بروز هر نوع استرس به این معنی است که ما در شرف تغییر هستیم. همه دوست دارند رشد کنند، اما هیچکس نمی‌خواهد تغییر کند. در صورتی که رشد بدون تغییر امکان‌پذیر نیست. او ورزشکاران خود را به گونه‌ای آموزش می‌دهد که استرس را به عنوان راهی برای دستیابی به موفقیت، رشد و تعالی خود ببینند و از آن دوری نکنند؛ و نقطه شکست را مسیری برای عبور از موانع در نظر بگیرند.
دکتر جرویس معتقد است، سختی و فشار یک هدیه جذاب است. این شرایط می‌تواند ذهن را باز کند و به آن سمت و سو ببخشد. رشد کردن بدون تغییر غیر‌ممکن است و نمی‌توانید یکی را بدون وجود دیگری داشته باشید.
برای این که بتوانید کنترل استرس را در دست بگیرید و یک مانع مخرب را به یک محرک برای رشد و تغییر تبدیل کنید، باید ۳ مرحله مهم را پشت سر بگذارید:
۱. نظم و ترتیب دادن به ذهن
دکتر جرویس، انضباط ذهن را کلیدی برای شکوفایی عملکرد یک فرد می‌داند. او برای رسیدن ورزشکاران به چنین موقعیت ذهنی، از روش تمرین، تمرین و تمرین؛ استفاده کرد. جرویس به ما پیشنهاد می‌کند تا نگرشمان را گسترش دهیم و روایت‌های خود را از طریق نوشتن، صحبت درمانی یا حتی متنی کردن تمامی مشاهدات برای خود یا شخصی که به او اعتماد داریم، به‌‌روز کنیم. با تکرار این کار، درک بهتری از دیالوگ‌های درونی خود خواهیم داشت و آرامش بیشتری را تجربه خواهیم کرد. کم کم این آرامش به واکنش غیر ارادی بدن تبدیل می‌شود، حتی اگر در شرایطی استرس‌زا یا خصومت‌آمیز قرار بگیریم.
۲. آرام کردن بدن
بسیاری از ما روز‌ها، ماه‌ها و سال‌های زندگی خود را با آشفتگی حاصل از استرس‌های مختلف می‌گذرانیم. با این که ممکن است در مواقعی قادر نباشیم فوریت‌ها یا حتی شرایط بحرانی زندگی شخصی را کنترل کنیم، اما می‌توانیم با تلاشی آگاهانه استرس خود را کاهش داده و حتی به صفر برسانیم.
استرس کاری نباید فعالیت‌ها و اهداف زندگی ما را متوقف کند و مانعی برای پیشرفتمان باشد و همان‌طور که بزرگان معتقدند «تمام روز یک جا نشینید». تمرینات ذهنی شناخته‌شده مانند مدیتیشن و یوگا، قادر هستند فاکتورهای محافظتی را تقویت کنند؛ اما آرامش و استراحت کوتاه مدت در طول روز، به همان اندازه می‌تواند مهم باشد. گاهی برای چند لحظه هم که شده چشم‌های خود را ببندید، نفس عمیق بکشید، چند قدم پیاده‌روی کنید، گل‌ها را بو کنید، یک فصل کتاب بخوانید، زمان خود را در طبیعت بگذرانید یا حتی یک چرت کوتاه بزنید.
تحقیقات نشان داده است، این موارد در ایجاد حس آرامش بسیار مؤثرند. همچنین ورزش کردن در هر سبک و شکلی، یک مسکن قوی برای استرس بدن است. دکتر جرویس پیشنهاد می‌کند که حتما نفس عمیق بکشید. او این کار را یکی از بهترین ابزار رایگان و بی‌دردسر برای آرامش بدن می‌داند.
حرف آخر این که تمامی فاکتورهای محافظتی در برابر استرس، زمانی قابل قبول هستند که به آن‌ها عمل کنید. در غیر این صورت هیچ‌کدام کارایی نخواهند داشت. مهم نیست هدف شما چقدر خوب و بزرگ باشد، بدون عمل و تلاش برای ایجاد فاکتورهای مثبت در برابر مشکلات، هیچ نتیجه‌ای نخواهید گرفت.
۳. استفاده مدبرانه از استرس
اپرا وینفری می‌گوید: «جهان همیشه با ما صحبت می‌کند، ابتدا به صورت زمزمه؛ و اگر به خوبی به آن دقت نکنید، آن زمزمه بلند و بلندتر می‌شود. اگر هیچ‌گاه به آن دقت نکنید، همه چیز خراب می‌شود.»
زندگی ما با سرعت در حال حرکت است. هر روز اخبار خوب و بد در مورد تکنولوژی‌های مختلف و انواع و اقسام دستگاه‌ها به گوشمان می‌رسد که در زندگی ما تأثیر می‌گذارند. استرس همانند یک سیستم هشدار دهنده عمل می‌کند که به ما می‌گویید یک چیزی خوب پیش نمی‌رود. این دقیقا همان مانعی است که راهی جدید را برای شما باز می‌کند. با این که دانستن این موضوع باعث از بین رفتن احساس ناآرامی ما نمی‌شود، اما این توانایی را ایجاد می‌کند تا خود را وارد مرحله جدیدی از کنجکاوی کنیم؛ و به دنبال راه حلی برای تبدیل استرس به موفقیت باشیم. برای این کار لازم است بررسی کنیم که:
- چه چیزی خوب کار نمی‌کند؟
- مشکل از کجا شروع شده است؟
- چطور می‌توانم آن را تغییر دهم؟
- به جز این مسیر، چه راه‌های دیگری وجود دارد که بتوان امتحان کرد؟